Vrijheid van onderwijs is noodzakelijk

Vrijheid van onderwijs is noodzakelijk en het kan, maar het vergt wel moed.

Belangrijker nog dan klimaatverandering is het streven naar Vrijheid van Onderwijs. Dit wordt door maar weinig mensen waargenomen, op onze website is hierover het een en ander te vinden.
Zoals de staat de mainstream media gebruikt om het denken van de volwassenen te vormen, zo gebruikt zij in toenemende mate het onderwijs om bij het opgroeiende kind zo vroeg mogelijk invloed op het denken te kunnen uitoefenen.

Einstein:
“Problemen kunnen nooit opgelost worden met de denkwijze die
dezen veroorzaakt hebben”

Vrijheid van Onderwijs in het algemeen belang.

Waar zullen de noodzakelijke nieuwe ideeën en impulsen vandaan moeten komen wanneer we door de staats- gecontroleerde en gedicteerde eenheidsbrij bij het jonge kind alle latent aanwezige, nieuwe impulsen de kop in drukken? Geen uniformiteit maar de grootst mogelijke diversiteit, ook binnen het onderwijs, is noodzakelijk om antwoorden te vinden op de complexe vraagstukken waar de mensheid voor staat, op zowel materieel- en ook sociaal gebied.
Wij vonden het met elkaar een goed idee om het geweldmonopolie bij de staat te leggen. Daar is binnen een functionerende democratie niet veel tegenin te brengen. Tenminste, zolang deze geweldmonopolist (de staat) dit monopolie niet gebruikt op terreinen waar zij niets te zoeken heeft, ons denken bijvoorbeeld.
Dat deze machthebber (de staat) vervolgens het onderwijs gaat inrichten, is onverenigbaar met een minimaal gevoel voor ethiek. Dit is de natte droom van elke dictator. Het is, wat wij Stalin, Mao en nog vele andere dictatoren verweten hebben.
Het is niet heel ingewikkeld om echte vrijheid binnen het onderwijs te realiseren. Het is mogelijk en voor elk moedig en zelfstandig denkend mens acceptabel; het ontbreekt echter aan interesse, de wil en vooral de moed hiervoor. Daarover hieronder, als laatste, meer.

De discussie

Met dit artikel willen we nog eens op het belang van Vrijheid van Onderwijs attenderen omdat het thema momenteel weer zeer actueel is. Op allerlei manieren komt het systeem van openbaar en bijzonder onderwijs ter sprake.
De discussie wordt overwegend emotioneel en niet rationeel gevoerd en de essentie wordt meestal ontweken.

Vrijheid van denken
Vrijheid van onderwijs gaat over één van de belangrijke grondrechten van de mens, namelijk de vrijheid van denken. En als het om kinderen gaat, betekent dit vooral: hoe denk je als ouder over de ontwikkeling van je kind, de mens en de wereld überhaupt. Elke inmenging van de staat of ingrepen door “de meerderheid” leiden in dit gebied tot dictatuur.

We geven hier op Wakkermens genoeg denkstof om gebieden binnen onze samenleving te kunnen herkennen waar de vrijheid het heersende principe zou moet zijn en niet meerderheidsbesluiten. Ook wijzen we op gebieden waar democratische besluitvorming gepast is.

Onderwijs moet neutraal zijn
In de discussie over bijzondere onderwijs wordt vaak gesuggereerd dat openbare scholen, die dus niet vanuit een gedefinieerd wereld- en/of levensbeschouwing zijn ingericht, deze ook niet hebben. Dit is natuurlijk flauwekul.

De inrichting van openbare scholen berust bij de staat. Dat klinkt objectief, maar deze vermeende objectiviteit is natuurlijk schijn want achter deze staat verbergt zich een overheid die gevormd wordt door beleidsmakers die vol van wereld-, mens- en levensbeschouwingen zijn.
Bovendien wordt deze staat door haar afhankelijkheid vooral “geïnspireerd” door de
economie. Ook deze inspiratiebron komt voort uit een levensbeschouwing.

Tenslotte, men kan 1+1=2 misschien neutraal overbrengen, ok, topografie ook nog. Bij de meeste verdere kennisoverdracht komt al snel een persoonlijke visie van de onderwijzende om de hoek kijken. Hieronder vallen ook methode boeken en digitale lesstof die door commerciële bedrijven worden samengesteld. Daar is principieel niets op tegen want we zijn mensen met een persoonlijke kijk op de wereld. Menselijk is het om fouten te maken, een vreemde kijk op de wereld te hebben enz. Hier leert een kind van de diversiteit en niet van uniformiteit. Neutrale mensen lijken me overigens heel griezelig.

Meerderheid is voor afschaffen religieus onderwijs.
Tenminste zo luidt de kop bij EenVandaag.
Het is schandalig hoe EenVandaag Vrijheid van Onderwijs tot een religieus vraagstuk deformeert. Deze stemming makende uitspraak speelt geen rol bij de vraag naar Vrijheid van Onderwijs. Ook dat een meerderheid van de bevolking zich als niet religieus beschouwd, speelt hierbij geen rol.

Bovendien, wanneer men het beperkt tot een religieuze vraag moet men ook zo fair zijn om tegelijkertijd vast te stellen dat hierover niet democratisch besloten kan worden, en daarmee buiten de staatsbevoegdheid valt. Want sinds wanneer beslist de meerderheid over de geloofsrichting waaruit ik mijn opvoeding wil vormgeven?
Vrijheid van Onderwijs gaat over het grondrecht van elk individueel mens om een eigen religieuze en levens- of pedagogische beschouwing te mogen hebben met een kijk op de wereld van waaruit ik mijn kind wil opvoeden.

Schijn tolerantie
Het hier exemplarisch aangehaalde opinie onderzoek van EenVandaag is dusdanig opgesteld dat de uitkomst van het onderzoek eigenlijk vooraf al vastgelegd wordt.
Het begint al met de titel: Onderzoek: Religieus onderwijs
De kern van het “onderzoek”, de Vrijheid, is in de titel niet voorhanden.

EenVandaag (avrotros): In Nederland kun je kiezen of je je kind naar een openbare school stuurt, of een school met een religieuze of levensbeschouwelijke grondslag. Denk aan een katholieke, islamitische of protestantse school. Zowel openbaar als religieus onderwijs wordt gesubsidieerd door de overheid.
De combinatie van deze laatste twee zinnen, subsidie gekoppeld aan islam (om het woord islamitisch te kunnen gebruiken) leidt met grote zekerheid tot het volgende antwoord:

“Ik ga toch niet mee betalen aan deze religieuze hocus pocus”.

Maar we leven toch in een tolerant land? Daarom wordt de volgende vraag ook voorgelegd: ‘Als ouders per se onderwijs met religieuze grondslag willen voor hun kind, moeten zij dat zelf bekostigen en niet de overheid.’ Eens/Oneens?

Dit noem je in de volksmond pesten, want het antwoord zal grotendeels “ Mee eens” luiden. De vergoeding die de staat per kind voor onderwijs uitgeeft, is voor elk kind gelijk, hierbij speelt het geen rol of een kind openbaar of bijzonder onderwijs volgt. Religieuze scholen verbieden, levert dus geen besparing op voor de samenleving, maar maakt Vrijheid van Onderwijs wel onmogelijk.
Oh, nu verliezen we ons toch weer in het religieuze debat terwijl het over de Vrijheid binnen het onderwijs gaat.

Hoe kan Vrijheid van Onderwijs dan wel?

Hierboven merkten we al op dat de vergoeding die de staat per kind aan een school betaalt, onafhankelijk is of het een openbare of bijzondere school betreft.
In verschillende teksten op Wakkermens wijzen we er op dat elke vorm van staatsinvloed binnen het onderwijs vermeden moet worden.
Bovendien is een vorm van concurrentie binnen het onderwijs (en niet binnen de economie!) heel gezond. Het houdt de scholen en leerkrachten scherp. Wat doet mijn school beter dan de collega’s, waarin onderscheid ik mij van een andere school? Waar is mijn collega beter?

Het inrichten van werkelijk Vrij onderwijs.
Iedereen kan een school oprichten. Vereisten hiervoor zijn: aantoonbare belangstelling, een leerlijn, beleidsplan en een omschrijving vanuit welke wereldvisie de school zich laat inspireren. Wanneer dit laatste niet van toepassing is, kan zij dit natuurlijk als “neutraal” uitgangspunt nemen.

Elke school zal vanuit zijn verantwoording voor de leerling, zich ervoor inzetten dat deze leerling aansluiting vindt bij het vervolgonderwijs. De vervolgonderwijsinstelling kan in haar vrijheid, naar eigen inzicht haar eigen toelatingsnormen definiëren.

Wie controleert de kwaliteit dan van het onderwijs?
Wanneer er werkelijke Vrijheid van Onderwijs bestaat, zal er een zeer grote verscheidenheid aan scholen ontstaan. Deze diversiteit is zeer wenselijk en zal niet beperkt zijn tot wel of geen religieuze inspiratiebron, maar vooral vanuit verschillende pedagogische en didactische inzichten ontstaan. En dat is goed, zo kan het onderwijs zichzelf in vrijheid ontwikkelen.

De keuze ligt bij de ouders om te bepalen welke school zij geschikt achten voor hun kind. Ouders zullen hun schoolkeuze niet alleen laten afhangen van de levensbeschouwelijke uitgangspunten, maar ook zal de kwaliteit van het onderwijs dat op een bepaalde school geleverd wordt, een grote rol spelen.
Ouders beoordelen de kwaliteit van een school. Scholen die slechte kwaliteit leveren of niet aansluiten bij de behoefte binnen de samenleving zullen geen of steeds minder leerlingen krijgen.

Financiering bij absolute Vrijheid van Onderwijs
De financiering van het onderwijs is bij een boven beschreven situatie vrij eenvoudig en wijkt niet erg af van de huidige situatie. Nu is het zo dat elke school per leerling en jaar ca. € 5000,- ontvangt. Er zijn nog andere, kleinere geldstromen maar die laten we hier even buiten beschouwing.

Dit “leerlingenbudget” kan door de politiek, dus democratisch, vastgesteld worden want het gaat er hierbij om wat ons het onderwijs “waard” is en wat uit de grote pot betaald moet worden. Dit leerlingenbudget, nu 5000,- leerling/jaar, “neemt de leerling mee” naar de school waar de leerling heen gaat, en het wordt aan deze school uitgekeerd.

Het huidige systeem kent 1 pijldatum per jaar. Het lijkt ons geen enkel probleem, met de huidige digitale mogelijkheden, dit leerlingen pijlen maandelijks of per kwartaal door te voeren.

De schoolinspectie
Voor de schoolinspectie verandert het een en ander. Omdat de staat zich op geen enkele manier in het onderwijs mag inmengen vervalt een vrij groot werkgebied van de schoolinspectie, daarvoor ontstaan er wellicht nieuwe.

Initiatieven toetsen
Nog steeds moet de reeds boven beschreven aantoonbare belangstelling, leerlijn en beleidsplan onderzocht en gewaardeerd worden. Dit, vanzelfsprekend, in het licht van Vrijheid van Onderwijs. Voorbeeld: wordt de leerlijn goed en aannemelijk onderbouwd?
(Eigenlijk zou deze opgave door een soort “Onderwijs raad” doorgevoerd moeten worden, bestaande uit onderwijzenden.)
Controle van de “waren”
Een belangrijke en nieuwe opgave voor de schoolinspectie wordt het om te controleren of de scholen ook dat doen wat ze in hun leerlijn, beleidsplan en eventuele levensbeschouwelijke visie aangeven. Met andere woorden: zit er in het pakje dat, wat op de verpakking staat? En vervolgens, figuurlijk gesproken, zijn deze ingrediënten in Nederland toegestaan?
Leerlingen volgen
Een zeer belangrijke opgave voor de schoolinspectie blijft het bijhouden van welke leerling naar welke school gaat. Alhoewel de leerplicht natuurlijk al lang opgeheven zou moeten worden, is het bijhouden van de leerlingen noodzakelijk voor de afrekening met de scholen.