De Scythen, zijn een oud volk dat heerste over de Euraziatische steppen van ongeveer de 9e tot ongeveer de 3e eeuw voor Christus. Ze waren een nomadisch volk, en een van de eersten die de oorlogvoering te paard beheersten.
De Scythen waren ook zeer bekwame goudsmeden, en hun ingewikkelde gouden sieraden worden beschouwd als behorende tot de mooiste uit de antieke wereld. De Krim was een van de centra van de Scythische cultuur, en op het schiereiland zijn veel onschatbare Scythische artefacten gevonden, die in de plaatselijke musea bewaard werden. 
In 2013 werden Scythische goudschatten uit vier musea op de Krim voor tentoonstellingen verzonden, eerst naar Duitsland, vervolgens naar het Allard Pierson Museum in Amsterdam. Volgens de overeenkomsten zouden de objecten later in 2014, na afloop van de tentoonstelling terug worden gestuurd naar de Krim.
Deze schatten zitten echter nog steeds in Nederland vast, omdat men zogenaamd niet weet waarheen het Scythische goud terug gestuurd zou moeten worden.
Mij lijkt de keuze vrij simpel, namelijk naar de musea waar de voorwerpen vandaan komen. Maar nu komt de politiek in het spel.
De Krim is sinds februari 2014
- volgens de Oekraïense lezing – door de Russen bezet
- volgens de lezing van de Russische Federatie en tevens volgens de lezing van de bewoners van de Krim – met het Russische moederland herenigd
De bewoners van de Krim beschouwen de schatten van de Scythen als hun culturele erfgoed, en de regering in Kiev vindt dat de Krim tot de Oekraïne behoort, en dat dus alle tentoonstellingsobjecten van de musea op de Krim Oekraïens eigendom zijn. Beide volkeren (als je deze tenminste de Oekraïners en de Russen als twee verschillende volkeren wilt beschouwen – maar dat is een ander hoofdstuk) beroepen zich erop dat ze de directe nakomelingen zijn van de Scythen, wat gezien het feit dat er toch wel ca. 2500 jaar tussen liggen, vrij dubieus is. Omdat we heel weinig over de Scythen weten hangt er een mythische waas om dat volk. Het is zelfs niet bekend hoe dit ruitervolk zichzelf noemde, de Grieken noemden hen Scythen de Perzen Saken. Wat we wel weten is dat men in het hele Scythische gebied een materiële cultuur aantreft, die nagenoeg identiek is, dus op een homogene bevolking laat sluiten. Genetisch onderzoek duidt echter erop dat er sprake is van een gemengde bevolking afkomstig uit diverse genenpoelen. Men neemt aan dat in het hele gebied een oud-iraanse taal werd gesproken, maar ook dat is niet zeker, er bestaan geen schriftelijke bronnen.
De Scythen zijn vooral bekend om hun schitterende gouden voorwerpen, daarom spreekt men in Rusland ook over het goud van de Scythen, terwijl het Allard Pierson museum de tentoonstelling bescheiden “De Krim” noemde.
Waar is de goudschat nu? Die ligt stof te vergaren in de kelders van het Allard Pierson museum (mits het museum tenminste kelders heeft). Er is nog steeds geen definitieve beslissing genomen wie nu eigenlijk recht heeft op de voorwerpen, de Krim of de Oekraïne. Op 26 oktober 2021 heeft de rechtbank in Amsterdam in de derde instantie de uitspraak gedaan dat de collectie aan de Oekraïne toebehoort, maar tegen deze uitspraak kan nog in beroep gegaan worden. De zaak kan dus nog jaren duren.
Zelenski kraait ondertussen al victorie en heeft verkondigd: “nu krijgen we het goud van de Scythen terug en later krijgen we ook nog de Krim”.
De Russische Federatie ziet dat uiteraard ietsjes anders: de Russische ambassadeur in Nederland heeft al gezegd dat hij er alles aan zou doen dat de bewoners van de Krim hun culturele erfenis terug zouden krijgen.(1)De rechters zijn volledig voorbijgegaan aan het feit dat de in Nederland tentoongestelde artefacten integraal deel uitmaken van het culturele en historische erfgoed van de volkeren die op de Krim wonen,” benadrukte de Russische ambassadeur in Nederland. Het Russische Ministerie van Buitenlandse zaken waarschuwde bij monde van Marija Zacharova dat de uitspraak van het Amsterdamse gerechtshof een uiterst gevaarlijk precedent schept. Daardoor wordt het vertrouwen tussen musea in de verschillende landen ondermijnd en het vooruitzicht op verdere samenwerking tussen musea, vooral tussen Rusland en Nederland, staat ter discussie. Betreurenswaardig!”
Wereldwijd is het streven dat archeologische vondsten zo dicht mogelijk bij de vindplaats voor het publiek toegankelijk gemaakt zouden moeten worden. Onze westerse media zijn verheugd over het besluit van de Amsterdamse rechtbank en dit mijns inziens niet om redenen van het behoud van het culturele erfgoed of iets dergelijks, maar om Rusland weer eens iets te kunnen verwijten.
Dit gaat zo ver dat men ook journalistieke uitingen zoals de onderstaande tegen kan komen:
Scythen door de Russen gegijzeld |
|
|
|
Hoe ver is de Krim van Siberië verwijderd? Toch wel enkele duizenden kilometers, niet waar? Maar je hebt het mis! Laten we kennis maken met de nieuwe kijk van het Hermitage Museum op de geschiedenis en de geografie. In Londen, in het British Museum, wordt momenteel een uitgebreide tentoonstelling gehouden onder de pompeuze naam “Scythische krijgers van het oude Siberië” (Scythian warriors of ancient Siberia). Het evenement werd georganiseerd in samenwerking met de Hermitage (Sint-Petersburg). De achtergrond van de tentoonstelling was het conflict over het Scythische goud: in 2014, na de annexatie van de Krim, wilden de Russen zich de Oekraïense stukken toe-eigenen die voor een tentoonstelling naar Nederland waren gehaald, maar deze moeten na een uitspraak van een Nederlandse rechter aan de Oekraïne werden teruggegeven. De Britse historicus en tv-presentator Dan Snow schrijft in zijn blog dat de voorbereidingen voor deze tentoonstelling in 2014 zijn begonnen, vlak na het oplaaien van het conflict over het Scythische goud. En dat dit de reactie van de Russen op dit conflict is. De symbolische betekenis van de tentoonstelling “Scythische krijgers uit het oude Siberië” kan dan ook moeilijk worden overschat: de tentoonstelling probeert de geannexeerde Krim met Rusland te verbinden via de geschiedenis van de Scythen om aan te tonen dat Rusland de opvolger is van de Scythische beschaving. Natuurlijk is dit niets nieuws voor Europa, dat de Russen zich niet alleen vreemde gebieden toe-eigenen, maar ook geschiedenis. […] Maar wij kunnen dergelijke manipulaties, die de frontlinie van de Russische informatieoorlog zijn geworden, niet onopgemerkt voorbij laten gaan. |
Mijn conclusie is: cultuur, geschiedenis en politiek kun je maar beter niet vermengen. Het belemmert een objectieve kijk op het verleden.
Terzijde: op het wapen van de Krim is een griffioen afgebeeld. De griffioen komt oorspronkelijk uit de mythologie van de Scythen en is een combinatie van een adelaar en een leeuw, en staat voor de heerschappij over lucht en land. Er zijn veel Scythische voorwerpen met dit motief gevonden. De banderole is in de kleuren blauw, wit, rood (de kleuren van de Russische Federatie) en bevat de tekst: “bloei in eenheid”. Dit wapen is niet pas na de hereniging van de Krim met Rusland (2014) in elkaar gezet, maar reeds in 1992.
Voetnoten
