Dit bericht verscheen in de nieuwsbrief van Driegonaal
Al bewieroken gelovigen van de vrije markt-economie concurrentie als heilig principe, samenwerking is de substantie van de economie. Kijk maar eens naar de wereldwijd uitgesponnen arbeidsdeling, die bewerkt dat alles dat we consumeren vrucht is van een doordachte economische samenwerking. Niet concurrentie, maar samenwerking is het leidende principe in alle economische activiteit.
Deze werkelijkheid wordt aan het oog onttrokken doordat ondernemingen naar maximale winst streven. Dat kan niet anders dan door leveranciers en werknemers zo weinig mogelijk te betalen, klanten of opdrachtgevers zo veel mogelijk te laten betalen – en het milieu tot kind van de rekening te maken.
Zeker van een afstand gezien, met een objectieve blik, is een op maximale winst gerichte onderneming in de economie een wonderlijke verschijning: als deel van een economisch proces, schakel in een samenwerkend geheel, is dit deel gericht op eigenbelang – en doet daarmee iets wat in strijd is met het geheel waarmee het verbonden is en dat het geheel, maar ook het eigen voortbestaan ondergraaft. In biologische termen: cellen die zich tegen het eigen organisme keren.
Hoewel samenwerking in de moderne economie dus leidend is, is in ons bewustzijn ‘concurrentie’ in de economie niet alleen gewoon, maar ook onontbeerlijk. Veel mensen kunnen zich een economie zonder concurrentie niet voorstellen. Het aantal ‘cellen’ dat zich tegen het economisch organisme, waarvan zij onlosmakelijk deel zijn, heeft gekeerd is dan ook hoog.
Een bewustzijn voor samenwerking als leidend principe in alle economische activiteit is nodig – en zal tot de stappen leiden die mogelijk en nodig zijn. Dat bewustzijn heeft eigenlijk alles te maken met gezond verstand.
We kennen allemaal de verhalen over grote infrastructurele werken die worden aanbesteed en vervolgens in tijd en kosten alle ramingen overschrijden. De aanleg van snelwegen, grote bouwprojecten, tunnels en spoorwegen, vertoonde vaak grote overeenkomsten met de gang van zaken bij de ‘Zuidasdok’, een gecompliceerd project in Amsterdam dat onder meer de omlegging en aanbouw van snelweg, spoorweg en metro omvat. Het project liep al jaren, zou volgens de aanbesteding één miljard euro kosten en ligt nu stil omdat de aannemerscombinatie de risico’s niet kan en wil dragen.
Interessant: ondertussen loopt er in Zwolle een groot project om de dijken te versterken. Daar werkt de opdrachtgever, het waterschap, samen met twee aannemers op basis van een open boekhouding. De drie partijen stellen gezamenlijk vast wat er precies moet gebeuren, plannen samen en berekenen gezamenlijk de prijs van dit alles. De aannemers ontvangen op die prijs een opslag van 14%, dat is hun winst en hun reservering voor eventuele onvoorziene risico’s.
Het gaat hier om een project met een prijskaartje van ca 125 miljoen euro – dus niet om een studeerkamer-experimentje. Tot dusver verloopt de samenwerking naar tevredenheid. De openheid leidt tot betere samenwerking. Door al samen te werken in de fase waarin de specificaties van de werkzaamheden worden bepaald, wordt al direct bespaard en worden risico’s verminderd.
Als je er samen naar kijkt, blijkt dat het een stuk makkelijker en goedkoper kan.
En is de beperkte winst wel voldoende voor de aannemer?
We willen gewoon goed werk afleveren, binnen de prijs en binnen de tijd.
En dáárvoor is een redelijke winst goed genoeg en een flinke winst overbodig. Flinke winsten in de economie zijn sowieso niet nodig; ze vloeien ook altijd weg uit de economie, naar de eigenaren.
Het motto van dit project is eigenlijk: doe normaal, over en weer.
En zo is het ook. Hoe zou het zijn als in de economie alle tijd, kunde en inspanning die nú wordt besteed aan het te slim af zijn van de concurrentie, zou worden besteed aan het verbeteren van de samenwerking? (citaten uit: NRC, 24/1/2020)
John Hogervorst
Dit bericht verscheen in de nieuwsbrief van Driegonaal
