De vluchteling als propaganda-instrument

We kunnen ons allemaal nog de vluchtelingen-crisis van 2015 herinneren, toen Duitsland ca. 1,5 miljoen vluchtelingen heeft opgenomen. Angela Merkel sprak toen de beroemde woorden “Wir schaffen das!” (we krijgen het wel voor elkaar). Wie daar anders over dacht was een nazi en EU- landen die geen vluchtelingen wilden opnemen werden in de ban gedaan. Naderhand blijkt dat Duitsland het toch niet zo goed voor elkaar gekregen heeft en de toestroom van vluchtelingen misschien toch wel een probleem vormt. Maar de verdeling van het EU-wereldje in goede landen waar vluchtelingen welkom waren en slechte landen waar dit niet het geval was, bleef bestaan.

Geleidelijk aan vond een omdenken plaats, volgens mij is dat begonnen nadat de VS Afghanistan hadden verlaten. In de chaos die daardoor was ontstaan sloegen duizenden mensen op de vlucht. Op dat moment verklaarde Amerika dat alle vluchtelingen welkom waren, mits ze in het bezit waren van een visum voor de VS. Iets wat niet makkelijk te verkrijgen was, omdat de Amerikaanse ambassade in Kaboel  gesloten had en vluchtelingen eigenlijk alleen nog maar met de auto of te voet naar buurlanden konden komen, bovendien bevindt zich bijvoorbeeld in buurland Iran al sinds de jaren ‘80 geen Amerikaanse vertegenwoordiging. De Amerikanen hebben  de duizenden Afghaanse vluchtelingen die ze bij de laatste vluchten uit Kaboel nog wel hadden meegenomen, in tentenkampen op de basis Rammstein in Duitsland en in Colombia (ook een een land waar je als vluchteling niet beslist naartoe wilt) gedumpt. Over het verdere lot van deze mensen zwijgen de media.

Maar vluchtelingen waren toen al wat minder welkom. De stemming sloeg nog verder om, nadat bekend werd dat zich aan de Pools–Wit-Russische een paar duizend vluchtelingen hadden verzameld, die door de Polen werden tegengehouden.

Na het incident met het Ryanair vliegtuig dat zogenaamd gedwongen werd om in Wit-Rusland te landen⁽¹⁾de burgerluchtvaartorganisatie ICAO, heeft er drie maanden over gedaan om überhaupt poolshoogte in Minsk te nemen en kan op zijn vroegst in februari 2022 tot een uitspraak komen, omdat de Wit-Russische regering zoveel materiaal beschikbaar heeft gesteld, dat nog allemaal verwerkt moet worden heeft de EU zonder enige ondezoeksresultaten af te wachten alvast Wit-Rusland nieuwe sancties opgelegd. Een hele reeks overeenkomsten werd opgezegd of opgeschort. De reactie van Loekasjenko was dat hij zich van zijn kant nu ook niet meer aan deze overeenkomsten gebonden achtte. Een van deze overeenkomsten hield in dat Wit-Rusland vluchtelingen aan de grenzen van Wit-Rusland met het grondgebied van EU-lidstaten zou tegenhouden. Een andere maatregel van de EU was, dat Europese vliegtuigen niet meer in Minsk zouden mogen landen. Wit-Rusland was een van de weinige landen waar je zonder gezondheidsverlaring/intenting in verband met Covid-19 en zonder visum nog naar toe kon vliegen. Mensen in Irak, Afghanistan etc. hadden ook snel door dat dit een mogelijkheid was om het land te verlaten. Nadat de EU het vliegverkeer naar Wit-Rusland had verboden, waren deze mensen in feite in Wit-Rusland gestrand. Ze probeerde in bussen en treinen naar Polen te geraken en al gauw stonden de mensensmokkelaars (voornamelijk Polen en Duitsers) klaar om hen daarheen te brengen.

Polen is toen begonnen zijn grenzen en tevens de Europese grenzen te beschermen. Inmiddels is de grens met prikkeldraad afgezet, een 5 km brede strook langs de grens mag niet betreden worden en wordt met behulp van tanks beveiligd (sinds waneer heb je tanks nodig om een paar duizend ongewapende vluchtelingen in bedwang te houden?). Opmerkelijk is ook dat in deze strook geen journalisten worden toegelaten, terwijl in Wit-Rusland de journalisten wel tot aan de grens kunnen komen.

De vluchtelingen worden steeds omschreven als een soort amorfe massa die Europa dreigt te destabiliseren, maar dat daar allemaal mensen met een individueel lot in de kou in bossen zitten, krijgt de gemiddelde mediaconsument niet te zien. De Russische media benadrukken het lot van de vluchtelingen aan de Wit-Russisch – Poolse grens veel meer. Ik heb exemplarische een stukje uit de Izvestija vertaald:

Het eerste wat we zien als we het kamp binnenkomen zijn de enorme rijen rond de ijzeren watervaten. Het waterbedrijf van Grodno brengt ze regelmatig hiernaartoe. Op deze dag zijn er veel journalisten, zij lopen rond, maken foto’s, wachtend op belangrijke gasten, de vertegenwoordigers van internationale humanitaire organisaties, die hier spoedig zullen arriveren. Vluchtelingen komen naar ons toe in de hoop dat de grens snel opengaat, ze vragen: “Is er al nieuws? Er is geen nieuws, en wat er in de rest van de wereld wordt geschreven is nauwelijks geruststellend. (Iets dat ik me niet heb gerealiseerd is dat de vluchtelingen in de bossen verstoken zijn van water. Wat er eveneens ontbreekt is een goed werkende telefoonverbinding. De vluchtelingen weten dus niet wat er gaande is.) De 20-jarige Saruan, oorspronkelijk afkomstig uit het Koerdische deel van Irak, was een van degenen die de kwestie aankaartte. Zoals iedereen in het kamp, was hij naar Europa gevlucht voor oorlog en armoede. Hij studeerde farmacie aan de universiteit en overal waar hij werk probeerde te vinden, kreeg hij te horen dat hij niet meer dan 200 dollar per maand zou verdienen. Hij komt uit een arm gezin, zijn vader is te oud om te werken en er zijn geen banen in Irak – “het is een land vol oorlog, vol gevaar. Saruan besloot in juni van dit jaar naar Europa te gaan; eerst probeerde hij het via Turkije, maar die route was afgesloten. Hij is sinds 18 oktober in Wit-Rusland en Bruzgi is zijn derde kamp. “Mijn vrienden zijn door Wit-Rusland gereisd. Ze zeiden dat het makkelijk was. Maar toen ik aankwam, bleek dat niet zo te zijn,” zegt Saruan – Ik ging naar Polen, de politie pakte me op en deporteerde me. Dat is wat ze met iedereen doen. Dus besloten we dat het veiliger was om in groepen over te steken. Velen van ons hebben familie in Groot-Brittannië – voor ons is dat de beste optie. De hele reis, van het visum (hij kreeg het in Ankara) tot het rondreizen in Wit-Rusland, kostte hem 3000 dollar. Het geld had hij gekregen van zijn vader. Zijn familie is in Irak gebleven, en als hij eenmaal in West-Europa is, is Sarwan van plan zijn gezin daarheen te laten overkomen. Hij wil niet in Wit-Rusland blijven: “De mensen hier zijn aardig, ze helpen met vervoer en boodschappen, maar ik kan hier niet blijven – het is mijn land niet, ik spreek de taal niet. Mijn eindbestemming is Groot-Brittannië.” Daar wil Saruan studeren en werken met zijn broer, die twee winkels heeft. “Maar als de doortocht mislukt, zullen we allemaal gedwongen zijn naar huis terug te keren.”

 

Volgens internationale verdragen moeten asielzoekers in het eerste veilige land dat ze bereiken opgevangen worden – wat goed trouwens dat Nederland helemaal door veilige landen is omgeven.⁽²⁾Vluchtelingenconventie – Artikel 33: Verbod van uitzetting of terugleiding van vluchtelingen (naar de landen waaruit zij afkomstig zijn) 1. 1. De Verdrags-Staten zullen vluchtelingen op geen enkele wijze uitzetten of terugleiden naar de grenzen van landen waar hun leven of vrijheid bedreigd zou … Lees verder... Deze verdragen hebben al tot veel gekibbel binnen de EU geleid over quota’s op te nemen vluchtelingen. En het is me een raadsel hoe je als humanitaire organisatie enerzijds kunt beweren dat Wit-Rusland een van de minst democratische landen ter wereld is waar de mensenrechten constant in gevaar zijn en anderzijds de vluchtelingen kunt aanraden te kiezen uit twee opties, namelijk in Wit-Rusland te blijven of terug naar eigen land.
Inplaats van toe te geven dat geen van de Westerse landen bereid is vluchtelingen op te nemen, verwijt men nu Wit-Rusland schending van mensenrechten (vluchtelingenrechten) en wat dies meer zij. Wit-Rusland heeft al herhaaldelijk aangeboden de vluchtelingen ergens te huisvesten, maar deze willen allemaal naar Germany. Het Wit-Russische leger bouwt nu tentenkampen. Ik ben benieuwd wanneer de eerste krantenkoppen zullen verschijnen die het over Loekasjenkos concentratiekampen aan de Pools-WitRussische grens hebben.

Het bontst maakt het weer eens Oekraïne: daar verkondigt een voormalige VN-medewerker voor vluchtelingen dat de vluchtelingen huurlingen van het Kremlin zijn, met het doel Europa te destabiliseren. Volgens Bogdan Nagajlo is dit een aanval op Europa. De vluchtelingen zijn allemaal potentiële terroristen en huurlingen van het Kremlin. Ze worden betaald om Europa te ontwrichten. Dit is een hybride oorlog.⁽³⁾Богдан Нагайло geparafraseerd door Anatolij Sjari Hoe zijn ze toch allemaal huurlingen van het Kremlin geworden?

Maar ook de EU-landen kunnen er wat van: er is sprake van dat Loekasjenko migranten als wapen tegen Europa benut om de sancties opgeheven te krijgen.⁽⁴⁾Bijvoorbeeld: Alexander Lukashenko and his alleged strategy of “weaponising migrants” as a means of securing sanctions relief from the EU.

Nog een curieus feit in deze propagandaoorlog: vluchtelingen ( zielig), heten nu volgens de nieuwe, inofficiële spraakregeling migranten (heel wat minder zielig).

Een geniaal voorstel kwam van een lid van de Duitse bondsdag, de SPD-politicus Nils Schmid. Schmid stelde voor aan de duizenden migranten, die ergens aan de grens tussen Wit-Rusland en Polen vast zitten, voorlopig in de Oekraïne asiel te bieden. Maar de ambassadeur van Kiev in Duitsland heeft dit in drastische bewoordingen afgewezen. Uit de Oekraïne naar verluid: “als Schmid zo van asielzoekers houdt, moet hij zelf er maar een paar in huis nemen en niet ons ermee opschepen.”

Over het hoofd van de vluchtelingen heen wordt een propagandaoorlog tussen transatlantische en pro-Russische landen uitgevochten. Dat we het over mensen hebben lijkt iedereen te zijn vergeten.