De dienaar van het volk

Het fantastische verhaal van Volodimir Oleksandrovitsj Zelenski

Zelenski is sinds 21 april 2019 president van de Oekraïne. Hij werd met een meerderheid van 73,2% van de stemmen gekozen, terwijl de zittende president Porosjenko maar 25,3% van de stemmen kon verzamelen. Zelenski was bekend geworden door zijn rol in de televisie-serie “De dienaar van het volk”. In die serie speelt hij een leraar die door een paar oligarchen als president ingezet wordt. Dit scenario werd dan in het echte leven herhaald. Achter Zelenski staat de oligarch Kolomojski, die ook de serie geproduceerd had.

De Oekraïners wisten natuurlijk niet wat er van Zelenski als politicus te verwachten viel, men kende hem slecht uit de film. Het voornaamste  argument van Zelenski om deze twijfels te ontkrachten, was toen:

“Een kat in een zak is altijd beter dan een wolf in schaapskleren”

Het beleid van Porosjenko was op een volledige mislukking uitgelopen en daarmee ook op een mislukking is van het post-Majdaan beleid van de Europeanen en de Amerikanen. De omwenteling van de Majdan kon alleen plaatsvinden omdat de Oekraïense bevolking ook in 2014 al behoorlijk ontevreden was, deze ontevredenheid werd dan door de Amerikanen nog eens verder aangewakkerd, door wat olie op het vuur te gieten.

De bemoeienissen van de VS waren geen succes, en de Oekraïne mag als een “failed state” gezien worden. Het was dus tijd voor een personeelswisseling. Al de prachtige bijvoeglijke naamwoorden die Kurt Volker in de mond neemt waren op dat moment niet op de Oekraïne van toepassing.

“In de aanloop naar de verkiezingen van zondag, wil ik herhalen dat de VS hier voor de lange termijn zijn en dat wij een vreedzame, sterke, democratische, welvarende en veilige Oekraïne willen steunen, die haar grenzen en grondgebied, waaronder de Krim, volledig hersteld zal zien.”

Zelenski werd gekozen omdat veel mensen hoopten dat er dan een frisse wind door de Oekraïne zou waaien. Zelenski had beloofd een einde te maken aan de corruptie, en binnen een jaar voor vrede met de afgescheiden republieken in de Donbass te zorgen. Ook mensen die Zelenski niet zo zagen zitten hadden op hem gestemd, omdat ze hoopten dat er weer eens wat te lachen viel. Zelenski is nu meer den een jaar aan de macht, maar te lachen valt er niets meer, zijn populariteit is op een dieptepunt van 20% en hij stuurt nu rechtstreeks op een oorlog af.

Veel Oekraïners zijn niet gediend van een oorlog, een zien het opbouwen van de spanningen slechts als een afleiding van de catastrofale economische situatie. Ook wordt de vrijheid van meningsuiting steeds verder beperkt. Drie oppositionele TV zenders werden gesloten omdat ze zogenaamd pro-russisch waren. Op alle eigendommen van de eigenaar van deze zenders werd beslag gelegd zonder enige vorm van rechterlijke inmenging. Zelenski noemt dat sancties tegen binnenlandse terroristen.

De Oekraïne is tegenwoordig het armste land in Europa, en is dus de beruchte “armenhuizen” Albanië en Montenegro voorbijgestreefd. Desondanks wil de regering in Kiëv het defensie-budget verhogen. Sinds de regering Biden aan de macht is, lopen de spanningen in de Donbass op, de wapenstilstand die in het akkoord van Minsk was overeengekomen, wordt dagelijks geschonden. Zelenski heeft al aangekondigd zich niet meer aan het akkoord van Minsk te zullen houden. De Oekraïne heeft zich van Europa afgewend en zet nu al haar hoop op militaire steun uit de VS (en de NAVO). De gemachtigde voor de kwestie Donbass, oud-president Leonid Kravtsjoek heeft laten weten dat Frankrijk en Duitsland door Poetin omgekocht zijn en dat hij niets meer ziet in het “viertal van Normandië” (daar werd toen door Frankrijk, Duitsland, Rusland en de Oekraïne onderhandeld). Kiëv probeert nu onderhandelingen in een nieuw kader tot stand te brengen, het zogenaamde Krim-Platform, daarin zouden dan landen moeten zetelen als de VS, het Verenigd Koninkrijk, Canada en Japan (allemaal niet de beste vrienden van Rusland). Het doel van het Krim-Platform is de teruggave van de Krim en de oplossing van het conflict in de Donbass.

De stemming in het land kan misschien het beste door de bijgaande video worden weergegeven. Dit is de intro tot een video van een partij die inmiddels verboden is, de Sjarij Partij. Mijn indruk is dat de stemming is zeer somber is, men heeft de hoop verloren.

Zelenski is van mening dat alleen de opname van de Oekraïne in de NAVO een oorlog in de Donbass kan voorkomen.⁽¹⁾“We are committed to reforming our army and defence sector, but reforms alone will not stop Russia. NATO is the only way to end the war in Donbas. The Membership Action Plan will be a real signal to Russia”, –  Zelensky said. In de Oekraïne (en trouwens ook in de meeste westerse landen) wordt al sinds zeven jaar aan het verhaal vastgehouden, dat Rusland de Oost-Oekraïne is binnengevallen en daar troepen heeft gestationeerd. De oppositionele blogger Anatolij Sjarij vraagt zich af waarom de Oekraïne in al die jaren er nooit in is geslaagd één enkele Rus gevangen te nemen, de gevangenen waren allemaal Oekraïners. En reken maar dat we dat gehoord zouden hebben als de Oekraïne eindelijk een tastbaar bewijs gehad zou hebben voor de Russische inmenging.

Uit het westelijk gedeelte van de Oekraïne wordt al sinds weken zwaar materieel  richting oosten getransporteerd. Rusland verwacht een Oekraïense aanval in de Donbass in mei, wanneer de sneeuw is gesmolten en de modder is opgedroogd. In de Donbass zijn de reservisten opgeroepen.

Er gebeurt tegenwoordig van alles in de Oekraïne. Op 20. april nodigde Zelenski Poetin uit voor een gesprek in de Donbass (zeker voor een gezellige picnic in de kogelhagel).
Zelenski formuleerde het ongeveer als volgt: “Beste Poetin, ik ben er nu klaar voor om u te ontmoeten op een willekeurige plek in de Oekraïense Donbass, waar op dit moment een oorlog woedt.”
Voorts verklaarde Zelenski dat “de Oekraïne kon rekenen op de steun van de EU en de NAVO. De EU en de NAVO begrijpen de ware motieven van Rusland maar al te goed en zijn bereid de Oekraïne ook financieel te steunen. Zij zullen nog hardere sancties opleggen en harde beslissingen nemen.”

Een geestig commentaar van een Oekraïense blogger was: “Waarom heeft Zelenski Poetin niet meteen naar de Krim uitgenodigd?”

De reactie van Poetin op deze “vriendelijke uitnodiging” was heel lauw. Eerst liet hij weten dat hij het te druk had met het voorbereiden van zijn toespraak aan de federatieraad (op 21-04-2021). Later maakte hij bekend dat Zelenski eerst eens moest duidelijk maken waarover hij wilde spreken. Indien hij over de Donbass zou willen praten, moest hij zich rechtstreeks tot de leiders van de republieken Loegansk en Donetsk wenden, Rusland had daar geen zeggenschap over. Maar als het in het algemeen over de Oekraïens-Russische betrekkingen zou moeten gaan, dan was Zelenski altijd in Moskou welkom.

Zelenski had daarna de geniale ingeving dat de gesprekken maar eens in het Vaticaan plaats moesten vinden, wat tot grote hilariteit geleid heeft. Waarom niet gelijk op de maan?

Mijn persoonlijke inschatting is, dat er in maart een “echte hete oorlog” werd voorbereid. Er is heel veel militair materieel verplaatst in de richting van de frontlijnen (ook in de richting van de Krim) en naar niet bevestigde gegevens staan er ca. 200.000 man onder de wapens. Ook op het politieke vlak werd er alles aan gedaan om enerzijds de bevolking op oorlog voor te bereiden en anderzijds alle afwijkende geluiden uit te schakelen.

Zo werden 3 oppositionele TV stations verboden, er werd een “ministerie voor waarheid” opgericht, de president heeft nu de bevoegdheid reservisten op te roepen zonder het parlement te raadplegen. Alles voorbereidingen op een militair regime onder de leiding van Zelenski.

Sinds Biden aan de macht is, wacht Zelenski met smart op een telefoontje uit Amerika, er werden zelfs al grapjes gemaakt waarin een populair deuntje werd aangehaald: “Oh, wanneer zal mijn liefste bellen, ik mis haar zo zeer”. Op 2 april was het eindelijk zo ver – Joe belde!

Zelenski heeft daarna nog dezelfde avond een toespraak tot de natie gehouden en plotseling was de toon heel anders: de Oekraïne kon dan weliswaar op de volle steun van Amerika rekenen, maar er moest een diplomatieke oplossing gezocht worden. Kennelijk had Zelenski gehoopt dat Amerika onmiddellijk hun strijdkrachten naar de Oekraïne zouden sturen, maar werd daar door Biden in zijn ijver afgeremd.

Wat misschien ook nog een rol gespeeld heeft was het telefoongesprek tussen Poetin en Biden. Poetin moet Biden te kennen hebben gegeven dat de rode lijn bereikt of zelfs overschreden was.

In ieder geval zijn de gemoederen weer wat tot rust gekomen, maar het vuur kan op ieder moment weer oplaaien, de problemen zijn immers niet opgelost.

Zelenski probeert nu op diplomatieke weg steun te krijgen. Hij is in de afgelopen maand overal op bezoek geweest – in Duitsland, in Frankrijk, bij de NAVO in Brussel, in Italië, in Turkije, en misschien ben ik ook nog een paar landen vergeten. Hij dringt er sterk op aan dat de Oekraïne in de NAVO opgenomen moet worden.

Ik laat deze clip zien omdat ik vind dat Zelenski heel houterig en onnatuurlijk aandoet, hij is het charisma dat hij vroeger wel had, helemaal kwijt. Hij is nu voornamelijk op behoud van zijn macht gericht en daardoor potentieel heel gevaarlijk. Zelenski vertelt over zijn gesprek met Joe Biden. Onder andere doet hij de mooie uitspraak dat “de VS en de Oekraïne broederlijk tegen corruptie zullen strijden.” Hoezo corruptie? De VS en de Oekraïne zijn toch twee landen waar nauwelijks corruptie voorkomt???

De Oekraïne voelt zich door de verdragen van Minsk niet meer gebonden, deze houden in het kort in dat de regering in Kiëv met de volksrepublieken Loegansk en Donetsk moet onderhandelen en tot een vredesverdrag moet komen. Duitsland, Frankrijk en Rusland garanderen de naleving van het verdrag. Het narratief verandert langzamerhand, Rusland wordt nu als een van de strijdende partijen voorgesteld en verantwoordelijk gemaakt voor het niet-naleven van het verdrag. Maar voor het zelfde geld zou je Duitsland kunnen oproepen nu eindelijk voor vrede in de Oekraïne te zorgen. Maar het is natuurlijk mediaal zeer gewenst om dit verhaal in stand te houden, vooral de VS en de Oekraïne doen hier alles aan. Zonder dit verhaal zou je Rusland niet als agressor kunnen afschilderen.

Zelenski trekt nu langs alle Europese hoofdsteden om zijn beklag over het agressieve Rusland te doen en hij heeft er veel succes mee. De Europese Unie staat naar eigen zeggen vol achter de Oekraïne.

Er valt te vrezen dat in de Oekraïne de ultra-nationalistische krachten steeds meer aan invloed zullen winnen, deze lijken nog de enige steun van Zelenski te zijn, de “normale burgers” zijn al lang op hem uitgekeken. De ultra-nationalisten dringen aan op oorlog en de herovering van de betwiste gebieden (inclusief de Krim), of zoals zij het formuleren: “de bevrijding van de bezette gebieden”.

Al met al, een zeer gevaarlijke situatie die makkelijk uit de hand kan lopen, want Zelenski blijft wat hij altijd al geweest is: een acteur die voor president speelt.