De corona­ crisis als fuik voor digitale controle

Dit artikel van Jeroen Pols
verscheen in Gezondverstand Nr. 36

Veel mensen verwachten dat met het vervallen van de coronamaatregelen ook de normaliteit te­rugkeert. Niets is minder waar. Voor onze ogen ontvouwt zich een machtsgreep die ons leven onherkenbaar zal veranderen. In stilte bouwde Europa de afgelopen jaren aan een infrastructuur die leidt naar een totalitaire surveillancestaat. Nederland heeft hierin een voortrekkersrol gespeeld. Onder de vlag van de coronacrisis wordt deze agenda er razendsnel doorheen gedrukt.

Op 3 juni 2020 kwam de Europese Commissie met een aan­beveling om te komen tot een Europees kader voor digitale iden­titeit. Dit vormde het startschot voor invoering van het Europese digitale paspoort. Een jaar later volgde de verordening om het digitale Europese Covid-19-certificaat in te voeren. De lidstaten kregen nadrukkelijk de bevoegdheid het certificaat voor binnen­landse doeleinden te gebruiken. Dat lukte. Landen gebruiken het als toegangsbewijs voor grote evenementen, restaurants, bioscopen, musea, nachtclubs, fitnesscentra en andere sport­faciliteiten, kapperszaken, schoonheids- en massagesalons, ho­tels, ziekenhuizen, verpleeghuizen, universiteiten en scholen.

 

Europese digitale identiteit

Het Covid-19-certificaat is in werkelijkheid een experiment voor de ontwikkeling van een Europees digitaal paspoort. Bin­nenkort verlengt het Europese Parlement de verordening voor nog een jaar, omdat sommige lidstaten ervoor zouden kiezen het gebruik voort te zetten. De introductie is met inmiddels ruim een miljard certificaten succesvol.
De Europese infrastructuur moet in oktober afgerond zijn. Tegen december 2023 worden de basisregisters en andere be­langrijke gegevensbronnen van elke lidstaat in ‘realtime’ grens­0verschrijdend gedeeld. De voltooiing komt daarmee in zicht.
Terloops geeft de Europese Commissie zichzelf overigens de bevoegdheid om te bepalen welke injecties vereist zijn om met het certificaat naar andere lidstaten te mogen reizen. Dit kun­nen volgens de verordening ook (nog steeds) injecties zijn die zich nog in de klinische onderzoeksfasen bevinden.

 

Inbreuk vrije verkeer personen

Het COVID-19-certificaat vormt een flagrante inbreuk op de vrijheid om naar andere lidstaten te reizen, hetgeen een grond­recht is van elke EU-burger. De Europese regelgeving bepaalt namelijk dat landen geen andere eis aan het in- en uitreizen mogen stellen dan het bezit van een geldig identiteitsbewijs. Het opleggen van visumachtige voorwaarden is uitdrukkelijk verboden. Ook verbiedt de Europese regelgeving systematische medische onderzoeken als voorwaarde voor toegang of verblijf.

 

Rutte’s voortrekkersrol

De opeenvolgende Rutte-kabinetten bouwden in de jaren voor­afgaand aan de coronacrisis al gestaag aan de introductie van dit Europese digitale paspoort. Van 2016 tot 2018 leidde dit tot het pilotproject Idensys, voor toegang tot digitale dienstverlening en uitwisseling van persoonlijke informatie met de overheid en het bedrijfsleven als middel tot identificatie- en authentificatie. Wilma Atsma, lid van de Taskforce ‘Samen Organiseren’ van de Vereni­ging Nederlandse gemeenten (VNG), met als speerpunt de digi­tale identiteit, bracht in 2018 de regering in verlegenheid nadat zij opmerkte “dat het mooi zou zijn als je bij geboorte een chip krijgt”.

Ook de deelname van Nederland aan een pilotproject van het World Economic Forum in 2018 om het Known Traveller Digi­tal Identity (KTDI)-concept in de praktijk te testen – reizigers kunnen zich met behulp van biometrische gegevens daarmee identificeren en de douane passeren – toont de voortrekkersrol van Nederland.

De Agenda NL DIGIbeter 2019 is een actieplan voor de di­gitale transformatie die leidt naar integratie van alle overheids­diensten tot één overheid, waarbij onze minister Singapore noemt als voorbeeld. In februari 2020, kort voor de start van de coronacrisis, diende het kabinet het wetsvoorstel ‘Digitale Overheid’ in, dat naar verwachting per 1 juli van dit jaar in wer­king treedt. Deze wet biedt de basis voor de introductie van het digitale Europese paspoort in Nederland.

De toelichting die bij de wet wordt gegeven gaat in op de mogelijkheid dat politie, justitie en bevoegde publieke diensten zoals de Belastingdienst toegang krijgen tot de gebruikersgege­vens. Volgens het wetsvoorstel beperkt zich het gebruik eerst tot leeftijdscontrole bij het afnemen van bepaalde diensten die aan de digitale identiteit zijn gekoppeld.

Het kabinet benadrukte in oktober 2020 een groot voorstan­der te zijn van de digitale identiteit, omdat het de financiële dienstverlening voor zowel consumenten als bedrijven niet al­leen eenvoudiger maakt, maar ook een bijdrage kan leveren aan de strijd tegen witwassen en tegen het financieren van ter­rorisme (ironisch, dit laatste, aangezien het voornamelijk het kabinet zelf was dat zich hieraan schuldig maakte). Ook onder­steunt het kabinet de initiatieven vanuit de Europese Commis­sie die moeten leiden tot de introductie van een digitale munt.

 

Het paard van Troje

De coronagekte kwam nog maar net op stoom, of het OMT ad­viseerde dat het voor de volgende fase noodzakelijk zou zijn om een groot deel van de Nederlanders een app voor bron- en con­tactonderzoek te laten gebruiken. Dat was een maatregel die de WHO nauwelijks een half jaar eerder vanwege ethische bezwa­ren en het ontbreken van enig nut afraadde. Vervolgens intro­duceerde de minister van VWS – met massale testcampagnes en leugens over asymptomatische besmettingen en ongefun­deerde beweringen over de werking van vaccins – de QR-code als toegangsbewijs. Dit vormt een Paard van Troje om onge­merkt de digitale identiteit tot het nieuwe normaal te maken.

Miljoenen mensen accepteerden zonder veel protest deze nieu­we werkelijkheid en stapten daarmee in een fuik richting digi­tale gevangenis. De door Kuipers aangekondigde investering van 29,4 miljoen voor een corona-app die dit jaar doorgevoerd moet worden terwijl het narratief van een dodelijke ziekte allang is ver­splinterd, maakt duidelijk dat de QR-code niet meer verdwijnt.

 

Marketing

Initiatiefnemers van de digitale identiteit, zoals het World Eco­nomic Forum, de Wereldbankgroep, de Open Society Founda­tion van George Soros, de Rockefeller Foundation maar ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en bedrijven als Google, Facebook en Microsoft prijzen vooral het gebruiksge­mak en de voordelen voor de gebruiker, zoals snelle service, betrouwbaarheid, fraudebestendigheid, verbeterde privacybe­scherming en ook economische groei. Ook verbinden zij deze digitale transformatie aan de ‘groene transitie’, d.w.z. maatre­gelen in verband met de klimaathysterie.

Deze positieve marketing en het opbouwen van vertrouwen sluiten aan bij de adviezen die het bij het WEF aangesloten McKinsey Global Institute geeft bij de begeleiding van landen om het digitale paspoort aan de bevolking te verkopen. Deel­nemende overheden, banken, autoverhuurbedrijven, lucht­vaartmaatschappijen en andere internationale dienstverleners spelen een belangrijke rol bij het creëren van positieve ervarin­gen voor hun klanten. Het toevoegen van attributen met steeds meer identiteitskenmerken die elk facet van het persoonlijke leven omvatten, zoals als koopgedrag, medische gegevens en financiële data, vormt de kern van de digitale identiteit.

 

Algoritmes

De werkelijkheid ziet er anders uit. In Canada en Groot-Brit­tannië kwam naar buiten dat de QR-code naast de injectiestatus en identiteitsgegevens al meer dan zestig andere persoonsken­merken bevat. Op basis van deze gegevens gaan in het nieuwe normaal algoritmes ons leven bepalen. Met de Toeslagenaffaire zagen we wat de gevolgen daarvan kunnen zijn. De Belasting­dienst ruïneerde op basis van persoonskenmerken duizenden gezinnen, die vervolgens tegenover een onmenselijke techno­cratische overheid hun onschuld moesten aantonen.

 

Digitale munt

De digitale identiteit gaat gepaard met de introductie van een Europese digitale munt. In Canada kreeg de bevolking een voorproefje van wat het betekent als de overheid controle krijgt over de digitale portemonnee. Zij blokkeerde de bankrekening van iedereen die deelnam aan de protesten in Ottawa. Zonder de beschikbaarheid van contant geld is het einde oefening.

 

Veiligheidsrisico’s

De concentratie van digitale persoonsgegevens brengt ook an­dere risico’s met zich mee. Hackers slaagden er bijvoorbeeld al in om het eIDAS-authenticatiesysteem te hacken – waarmee zij zich konden voordoen als een EU-burger of -bedrijf. Er is weinig voorstellingsvermogen voor nodig om te beseffen wat de individuele gevolgen van dergelijke acties kunnen zijn.

 

Nieuwe normaal

Op basis van de huidige kennis kan er nauwelijks twijfel over bestaan dat de coronacrisis een voorwendsel is om met de in­troductie van een digitaal paspoort een sociaal kredietsysteem op te tuigen. Deze machtsgreep verandert Nederland in een dystopische digitale samenleving, waarin de overheid elk facet van ons leven zal beheersen. De Staat kan de voorwaarden be­palen voor reizen, transport, communicatie, sociale media, in­ternettoegang, verzekeringen, leningen, financiële transacties, toegang tot de gezondheidszorg en toegang tot andere sociale en maatschappelijke voorzieningen. Het weigeren van de drie­maandelijkse boosterprik zou bijvoorbeeld tot maatschappe­lijke uitsluiting leiden. Met de QR-code gaven Rutte en zijn handlangers ons een klein voorproefje van wat komen gaat. Het uitoefenen van onze grondrechten en vrijheden wordt voorwaardelijk gemaakt. En dat betekent het einde van de
rechtsstaat.
Alleen door massaal de QR-code van de telefoon te verwijderen kan dit gestopt worden.