Een gastbijdrage van Karel Beckman
De wensen en de zelfzuchtigheid van het individu moeten ondergeschikt zijn.
Een mens moet zijn persoonlijke mening en belangen opzij zetten en beide opofferen.
Was getekend, Adolf Hitler.
De totalitaire regimes uit de 20e eeuw – in China, de Sovjet-Unie, Duitsland, Japan, Cambodja, Vietnam – staan voor ons gevoel al ver van ons af, maar zijn eigenlijk pas net achter de rug. De verschrikkingen die ermee gepaard gingen, zijn nauwelijks meer voor te stellen.
Nazi-Duitsland herinneren we ons nog het beste, maar dezelfde brute onderdrukking, dezelfde massamoorden, martelingen en misdaden tegen de menselijkheid, vonden plaats in de communistische dictaturen.
Al deze totalitaire staten waren gebaseerd op het idee dat het individu niets is, het collectief alles.
“Onzelfzuchtigheid,” schrijft Hanna Arendt over de filosofische houding van de Nazi’s, “in de zin dat het zelf niet meer meetelt, het gevoel vervangbaar te zijn, was niet langer de uitdrukking van individueel idealisme, maar een massaverschijnsel.”
“Deze gemoedstoestand, die de belangen van het ego onderwerpt aan het behoud van de gemeenschap, is het fundament van iedere waarlijk menselijke cultuur,” schreef Hitler. “De basishouding die uit zulk een activiteit voortkomt, noemen wij – om hem te onderscheiden van egoïsme en zelfzucht – idealisme. Daarmee bedoelen wij louter de bereidheid van het individu offers te plegen voor de gemeenschap, voor zijn medemensen.”
Iets voor een ander doen is natuurlijk niet verkeerd. Behulpzaamheid, zorgzaamheid en hulpvaardigheid zijn positieve waarden die we hard nodig hebben in de samenleving.
Maar het wordt anders wanneer de staat behulpzaamheid, zorgzaamheid en hulpvaardigheid afdwingt. Wanneer staatsfunctionarissen, onder dreiging van geweld, zoals nu het geval is, kunnen gaan bepalen wat solidariteit inhoudt, wie solidair moet zijn met wie, wie welke belangen en vrijheden dient op te offeren en met welk doel.
Dat is het recept voor machtsmisbruik en willekeur, dan verwordt solidariteit en idealisme tot onderdrukking.
Daarom dient de rechtstaat en het politieke stelsel gebaseerd te zijn op individuele vrijheid, het zelfbeschikkingsrecht van ieder mens. Dat alleen kan leiden tot een morele samenleving, waarin mensen elkaar helpen en beschermen – waarin mensen elkaar zullen helpen en beschermen.
Moreel gedrag is per definitie vrijwillig. Waar dwang zijn intrede doet is moraliteit niet mogelijk. Een staat die moreel gedrag met dwang oplegt aan de bevolking handelt immoreel. Een staat die bevelen rechtvaardigt uit naam van altruïsme – het moet voor de ander – vernietigt uiteindelijk alle werkelijk sociale verbanden en menselijke relaties.
Het is het verschil tussen Jezus die zegt, zorg voor de ander, en Hitler die zegt, zorg voor de ander.
Wie echt nog steeds gelooft dat dit beleid moreel is – dat de maatregelen, die onder dwang worden opgelegd aan de bevolking, met BOA’s, boetes en knuppels – goed zijn voor de ander, zou ik willen vragen, kijk om je heen. Zie wat voor samenleving de coronamaatregelen hebben gecreëerd. Een samenleving zonder feesten, omhelzingen, aanrakingen, vol bange, depressieve mensen die elkaar als een gevaar zien, waarin zelfs – ik kan bijna niet geloven dat het waar is, maar het is waar – kinderen worden gemuilkorfd en niet meer met elkaar mogen spelen.
Ik denk dat de mensen die meewerkten aan de totalitaire staten van de 20e eeuw, ook in aanvang het idee hadden dat ze iets moois aan het bouwen waren – voor de ander. Dat ze zichzelf ook wijs maakten dat het doel de middelen heiligde – en dat ze best hun egoïstische vrijheid en rechten een tijdje opzij konden zetten – voor een ander. Tot het te laat was en ze plotseling gevangen zaten in een hel.
Ook nu zijn we op weg naar een nare, naargeestige, asociale controlemaatschappij. Ook nu laten we ons wijs maken door politici en intellectuelen dat we mee moeten doen – voor de ander. Tot het te laat is en we er achter komen dat we, door onze vrijheid en rechten in te leveren – voor de ander – een hel hebben gecreëerd – voor ons allemaal.
Dit bericht van Karel Beckman verscheen op The Friendly Society
