De onderstaande video bevat scenes uit de film “Die Hamburger Krankheit uit 1979, van regisseur Peter Fleischmann. De hele film is op Youtube te zien (niet ondertiteld).
Fleischmann (geb. 1937) wordt tot de stroming van de “Neuer Deutscher Film” gerekend, waartoe ook grootheden als Werner Herzog, Volker Schlöndorff en Rainer Werner Fassbinder behoren. Fleischmann is echter nooit zo beroemd geworden als de voornoemden, misschien was hij te controvers.
De film werd toen door een criticus als “Utopisches Endzeit-Drama mit surrealen Zügen“ (utopisch eindtijd-drama met surrealistische trekken) omschreven. Helaas zijn de meeste van de getoonde beelden helemaal niet meer utopisch. Maar goed beschouwd was de film toen geen groot succes. In het Lexicon des deutschen Films wordt de film een „Thematisch völlig überfrachtete, gedanklich wirre und stilistisch heterogene polit-ökologische Studie“ (“qua thematiek volledig overladen, qua denkbeelden verward, dus een stilistisch heterogene politiek-ecologische studie.”) genoemd.(1)Citaten uit Wikipedia
Op de website van Peter Fleischmann valt te lezen dat de film inmiddels gerestaureerd is, en ook weer te koop is.
De persoon van Fleischmann staat in deze tijden weer volop in de aandacht. In juni verscheen op KenFM een uitgebreid interview met hem.
De film wordt nu heel anders beoordeeld dan bij zijn verschijnen, zoals onderstaande bespreking laat zien. Werd de film bij zijn verschijnen nog als een surrealistische utopie beschouwd, nu wordt die bij de pandemiefilms(2)Katja Nicodemus heeft daar voor de NDR een interessante bijdrage over geschreven: “Der Pandemie-Film: Klassiker und Raritäten des Genres“. Zij rekent ook “Die Hamburger Krankheit” bij dit genre gerekend.
De Hamburgse variant van de pandemiefilm
Peter Fleischmanns “Die Hamburger Krankheit” uit 1979 behoort tot een geheel eigen categorie epidemiefilms. Een virus wordt door een schip in de haven van Hamburg binnengebracht. Als ze sterven, nemen de zieken een foetushouding aan. Hier wordt de twijfelaar(3)Volgens Nicodemus is het typisch voor het genre pandemiefilm dat er altijd een twijfelaar is. Deze neemt een mening in, die averechts tegenover de algemeen verspreidde staat gespeeld door Helmut Griem. Hij is de dokter die de ziekte niet alleen als ziekte beschouwt. Terwijl zijn collega’s radicale middelen toepassen, heeft hij het vermoeden: de epidemie is een symptoom van een maatschappelijk toestand.
– Ik stel voor om de hele bevolking van Hamburg te injecteren met breedband virostatica.
– Wat u zegt is verschrikkelijk!
– De ziekte is verschrikkelijk, beste collega!
“Die Hamburger Krankheit”, deze poëtische, crue, subversieve pandemiefilm negeert alle regels van het genre – niet zonder reden werd de film vorig jaar opnieuw op het Filmfest Hamburg vertoond.
Een arts, een worst-verkoper en een stuurloze jonge vrouw ontvluchten samen de quarantaine; een rolstoelgebruiker sluit zich aan bij de doelloze groep, waarbij iedereen eigenlijk uitsluitend zijn eigen neuroses uitleeft. De cast bestaat uit Rainer Langhans, Fernando Arrabal, Tilo Prückner, Evelyn Künecke en de travestie-ster Romy Haag. Het is vooral ook aan de uitstekende cast te danken dat Fleischmanns film erin slaagt, datgene weer te geven waar het in een pandemie voornamelijk om gaat, namelijk een toestand buiten alle normaliteit om.”
Over het algemeen verbaast men zich over de voorspellende inhoud van de film, b.v. in een interview met de TAZ van 18-04-2020:
taz: Meneer Fleischmann, uw film “De Ziekte van Hamburg”, die al meer dan 40 jaar oud is, is plotseling zeer actueel geworden. Daarin ziet men bijvoorbeeld de lege straten en de mensen met beschermende maskers vandaag met heel andere ogen. Ben u helderziend?
Peter Fleischmann: In de afgelopen weken hebben vele vrienden en zelfs onbekenden mij geschreven met de vraag hoe het mogelijk was dit te voorzien. Maar dat deden we niet. Ik heb een sciencefictionfilm gemaakt met Roland Topor en Otto Jägersberg, die samen met mij het script schreven. Hoe verder weg en ondoorgrondelijker de ideeën, hoe groter de kans dat ze werkelijkheid worden. Als je een statistiek extrapoleert en denkt te kunnen voorspellen hoe de toekomst eruit zal zien, zit je er gegarandeerd naast. Daarom hebben we onze meest krankzinnige fantasieën in het script geschreven.
taz: Er zitten uitgebreide actiescènes in uw film. Bijvoorbeeld, een tank rijdt over een auto en wordt dan aangevallen door een helikopter. Had u daar een groot budget voor?
Peter Fleischmann: Het tegendeel was waar. Ik begon aan de film, ook al hadden we maar de helft van het geld bij elkaar. Daarom moesten we iets verzinnen. Voor de tank, bijvoorbeeld, vroegen wij het Duitse leger aan, maar kregen alleen een summier antwoord van de persdienst: “Een Duitse tankbestuurder loopt niet amok!” Maar de Engelsen van het Rijnleger waren zeer enthousiast over het idee en stelden na afloop de door de tank verpletterde auto tentoon in hun officiersmess.
De dialogen in de video komen me zeldzaam bekend voor, alleen de auto’s zien er totaal anders uit – een haast wel griezelige gewaarwording.
Voetnoten
