Dit bericht verscheen op Novini
De Russische drager van de Nobelprijs voor de Literatuur Alexander Solzjenitsyn heeft in zijn werken de miljoenen die in Stalins strafkampen om het leven kwamen een stem gegeven. 100 jaar geleden werd hij geboren, op 11 december 1918.
13 februari 1974: Op de luchthaven van Frankfurt landt een passagiersvliegtuig uit de Sovjet-Unie. Een bebaarde man op leeftijd komt uit het toestel, opgewacht door een groepje mensen. Velen applaudisseren. Andere fotograferen hem. Lichtelijk verstoord gaat de man de loopplank af. Dan wordt hij naar een auto geleid en naar het dorp Langenbroich in de Noord-Eifel gebracht. Naar de prominente Duitse auteur Heinrich Böll, die daar een zomerhuis heeft.
Enkele dagen daarvoor was Alexander Solzjenitsyn door KGB-agenten gearresteerd en een dag later op het vliegtuig het land uit gezet. Naar de Bondsrepubliek Duitsland, die zich bereid verklaard had de dissident op te nemen.
Blijf op de hoogte van nieuws, opinie en achtergronden: Volg Novini!
Kritische uitlatingen over Stalin
De Sovjet-leiding had de ongemakkelijke schrijver misschien liever nog eens in een kamp gestopt. Na kritische uitlatingen over Stalin, had hij daar van 1945 tot 1953 al eens gezeten. In de tijd van politieke dooi verscheen dan zijn opzienbarende roman Een dag uit het leven van Ivan Denisovitsj, die het alledaagse kampleven van een eenvoudige gevangene schildert en de auteur in één klap binnenlands en na enige tijd ook internationaal bekend maakte.
Niemand minder dan de toenmalige minister-president Chroesjtjov had zich voor de publicatie van het werk ingezet. Maar op zijn laatst na Chroesjtsjovs val in oktober 1964 was het culturele beleid weer restrictiever. Schrijvers werden weer geacht partijconform en in de zin en stijl van het zogenaamde ‘socialistische realisme’ te schrijven. Solzjenitsyn weigerde dat echter. Hij werd belasterd en buitengesloten.
Goelag
In september 1973 slaagde de KGB er dan in de plek te vinden waar hij het manuscript van zijn explosieve werk De Goelag Archipel verstopt had. Daarin documenteert Solzjenitsyn, op basis van verklaringen van honderden overlevende ooggetuigen, het bestaan en functioneren van het communistische strafkampensysteem, waarvan de kampen over het hele land verspreid waren en hun naam ontleenden aan de Russische afkorting voor ‘Algemene directie van de correctionele werkkampen’.
Miljoenen gevangenen – onder hen talrijke gelovige christenen en politiek andersdenkenden, zelfstandige boeren (‘koelakken’) en mensen die soms willekeurig tot saboteur of volksvijand verklaard waren – zijn in deze kampen, waar ze zware slavenarbeid voor de opbouw van de Sovjet-economie moesten uitvoeren, om het leven gekomen. Solzjenitsyn herleidde het kampensysteem in dit boek bovendien niet tot Stalin, zoals gebruikelijk, maar tot Lenin zelf.
