Op de avond van 24 maart 1999 bombardeerden de VS en hun NAVO-bondgenoten voor de eerste maal Belgrado en andere Servische steden. De oorlog keerde terug naar Europa. We kijken terug op de nu bijna vergeten wending van de tijd.
“Het begon met een leugen” is de titel van een ARD-documentaire die voor het eerst werd uitgezonden in 2001, in een tijd dat er nog sprake was van macht-kritische journalistiek bij de publieke omroep. De film is een les in hoe het mogelijk was dat een coalitie van de SPD en de Groenen, Duitsland in de eerste aanvalsoorlog kon leiden die volgens het onbetwiste internationale recht onwettig was.
Om de oorlog in de ogen van de aanvankelijk sceptische Duitse bevolking te legitimeren, schuwden de media en de ministeriële propaganda leugens en vervalsingen niet. De toenmalige Duitse minister van Defensie, Rudolf Scharping, rechtvaardigde de bombardementen:
“We zouden immers nooit militair zijn opgetreden als deze humanitaire catastrofe in Kosovo er niet was geweest, met 250.000 vluchtelingen binnen Kosovo, ruim 400.000 vluchtelingen in totaal en een momenteel niet te tellen aantal doden”.
Dit was allemaal fictief. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE), die ter plaatse actief is met waarnemers, had vanaf het begin van de burgeroorlog in Kosovo tot maart 1999 slechts 39 doden geteld. Norma Brown, Amerikaans diplomaat bij de OVSE, zegt in de documentaire:
“Er was geen humanitaire crisis vóór de interventie van de NAVO. Iedereen wist dat als de NAVO zou bombarderen, er een humanitaire crisis zou uitbreken.”
Ook de gegevens over vluchtelingen werden gemanipuleerd: Er waren geen honderdduizenden die voorgoed gevlucht waren. Overal – waar vóór maart 1999 gevechten plaatsvonden tussen het Joegoslavische leger en het Albanese UÇK, ontvluchtten dorpelingen de gevechten en keerden later terug toen het schieten ophield. Er waren Serviërs en Albanezen onder de tienduizenden die Kosovo daadwerkelijk verlieten, en de redenen om te vluchten waren velerlei.
In een poging om de Duitse bevolking achter de NAVO-oorlog en het Duitse beleid te mobiliseren, verzonnen Scharping en de groene minister van Buitenlandse Zaken Joschka Fischer zelfs concentratiekampleugens: “enkele duizenden mensen” werden geïnterneerd in het stadion van Pristina, beweerde Scharping op de televisie, en hij volgde met de al even vrij verzonnen horrorclaim dat Albanese leraren werden doodgeschoten voor de ogen van de studenten.
Later verwees Scharping naar “getuigenverklaringen” en moest hij toegeven dat er geen foto’s waren gemaakt en dat deze vermeende getuigenverklaringen niet waren geverifieerd. In de ARD-documentaire meldden Albanese getuigen later precies het tegenovergestelde: geen enkele gevangene had het stadion van de provinciehoofdstad gezien, het had eerder het Joegoslavische leger gediend als landingsplaats voor helikopters. Het bestaan van een plan om de Albanezen uit Kosovo te verdrijven, in de westerse propaganda het “hoefijzerplan” genoemd, kon nooit worden bewezen.
Het absolute hoogtepunt van de anti-Servische propagandacampagne was Fischers vergelijking met de Holocaust.
Op 24 maart om 19.41 uur stegen de eerste bommenwerpers van de VS en hun bondgenoten op met een dodelijke lading. Die nacht vlogen zo’n 200 vliegtuigen in twee golven op talrijke doelen in de Federale Republiek Joegoslavië.
Wat volgde was 78 dagen oorlog. NAVO-bommenwerpers hebben in die periode meer dan 6000 aanvallen op Servische steden en infrastructuur uitgevoerd. Zij gebruikten ook verboden clusterbommen en, zoals de wereld later vernam, uraniummunitie. De VS, Groot-Brittannië, Duitsland, Nederland, Italië, Griekenland, Turkije, Spanje, België, Denemarken en Canada waren erbij betrokken. Zonder mandaat van de VN-Veiligheidsraad en zonder een geval van zelfverdediging door een NAVO-staat.
Voor Joegoslavië, en vooral voor de meest getroffen deelrepubliek Servië, waren dit 78 dagen van verschrikking. De aanvallen waren niet alleen gericht tegen militaire doelwitten, maar ook tegen ministeries en objecten van civiel bestuur en infrastructuur, het televisiecentrum, de Chinese ambassade in Belgrado, industriële installaties, bruggen en spoorwegen. Meer dan 500 Servische burgers en drie Chinese journalisten werden het slachtoffer van de bombardementen, duizenden raakten gewond, en de gevolgen op lange termijn van het gebruik van uraniummunitie is niet duidelijk.
Een van de bekendste oorlogsmisdaden van de NAVO was de beschieting van een passagierstrein op weg naar Athene op 12 april 1999, waarbij ten minste 13 passagiers om het leven kwamen. Op 1 mei bombardeerden NAVO-bommenwerpers een passagiersbus in de buurt van de Kosovaarse hoofdstad Pristina, waarbij 23 doden vielen. Maar dat was nog niet alles: in een tweede aanval vielen de piloten de reddingswerkers aan die bezig waren de gewonden te behandelen.
Niet gespaard van NAVO-bombardementen en raketvuur bleef Kosovo, dat geacht werd te worden beschermd. Verscheidene aanvallen op Pristina en andere steden in de regio eisten burgerslachtoffers, de Kosovaarse burgeroorlog escaleerde, en nu volgden ook de grote aantallen slachtoffers en massale vluchtbewegingen in de regio. Pristina werd zelfs de meest gebombardeerde stad van deze oorlog, met 374 gevlogen aanvallen, meer dan Belgrado, dat 212 aanvalsgolven te verwerken kreeg.
Het totale aantal slachtoffers van de NAVO-bombardementen bedraagt meer dan 1.700 burgers (Serviërs en Albanezen), waaronder ongeveer 400 kinderen. 821 mensen, voornamelijk Serviërs, zijn spoorloos verdwenen.
Het aantal Joegoslavische militaire slachtoffers bedraagt iets meer dan 1.000 soldaten en politieagenten en meer dan 5.000 gewonden. Hogere cijfers van de NAVO hierover werden niet bevestigd.
De burgeroorlog in Kosovo was nog lang niet voorbij met het einde van de NAVO-operatie “Allied Force”. Het duurde jaren en eiste duizenden levens aan beide zijden van het conflict.
Het begon met een leugen
