Dit bericht verscheen in de nieuwsbrief van Driegonaal
Eerder* schreef ik dat de coronacrisis een apocalyptisch karakter heeft, waarmee ik wilde zeggen dat allerlei aspecten van het maatschappelijk leven als gevolg van de coronacrisis ‘onthuld’ zijn. Zij liggen bloot aan de oppervlakte, zichtbaar voor iedereen die wil zien. – Wat is er dan onthuld? Een kleine opsomming (die niet compleet wil zijn):
- de publieke opinie laat zich betrekkelijk makkelijk manipuleren
- angst is daarbij een krachtig middel
- als het erop aankomt zijn de gevestigde media weinig kritisch en bedenkelijk eenstemmig
- bestaande democratische rechten zijn minder vanzelfsprekend dan gedacht
- de economie is een wereldwijd weefwerk dat op wederkerige afhankelijkheid berust
- kunst en cultuur worden als bijkomstige franje beschouwd en behandeld.
Secondair, in een andere laag, is nog iets anders onthuld, namelijk dat de bestaande ordening niet wezenlijk wordt aangetast door de gevolgen van de coronacrisis. Want wat er door de crisis ook veranderen zal: het zullen geen veranderingen zijn die het bestaande wezenlijk omvormen of ruimte maken voor iets nieuws.
Het bestaande, dat is de maatschappelijke ordening die leidt tot een bedreiging van de leefbaarheid van de aarde; tot een perverse kloof in de verdeling van welvaart; tot een dramatische aanval op individuele rechten en vrijheden (door ideologische en/of economische belangen die met behulp van moderne technologie geldend worden gemaakt). Het bestaande is verworden tot een kerker waarin de menselijkheid verkommert.
De bestaande ordening vormde ook de voedingsbodem voor de huidige coronacrisis die – wanneer de tekenen ons niet bedriegen – het bestaande juist in zijn negatieve aspecten bestendigt en versterkt.
Onze tijd is geteld, onze aandacht beperkt en onze kracht begrensd.
Dat kan alleen maar betekenen dat wij voorbijgaan aan onze individuele voor- of afkeur, aan wat ons genoegen schenkt of pijn doet, aan wat ons frustreert of fascineert. Dwars door dit alles heen moeten wij de sociale werkelijkheid onbevangen onder ogen zien – zien hoe het is en waar het naar toe gaat.
Als bestendiger van de bestaande sociale ordening is de coronacrisis tegelijkertijd ook de ‘heraut van de sociale driegeleding’. Die bestaande ordening is een doodlopende weg in het land van onvrijheid, ongelijkheid en strijd van allen tegen allen. De sociale driegeleding is de enige begaanbare weg die ons nog uit dit ‘land’ kan voeren.
Ondertussen drijft de coronacrisis steeds meer mensen uiteen, op allerlei manieren. Door mondkapjes en de ‘anderhalve meter’. Doordat mensen afzien van sociale contacten. Door thuiswerken en onderwijs op afstand. Of door verschillen in visie op het virus, zijn gevolgen en de wenselijke aanpak. – Het sociale leven is waar mensen samen werken, samen leven, met elkaar in gesprek zijn, gezamenlijke ervaringen opdoen en delen, elkaar beschermen of behoeden; hoe ontoereikend of armoedig dat alles er soms ook uit moge zien… Het is het gebied waarin, ik zeg het op twee manieren, de diepst menselijke impulsen, het werken van Christus, hun weg zoeken – en dit veld wordt door de koude doodskrachten die in de bestaande sociale ordening overheersend zijn, belaagd.
‘Wij’ (een vervelend woord dat ik niet graag gebruik, maar hier bedoel ik ermee: ‘wij’, degenen die grote vragen hebben bij de gevolgen van de coronacrisis) kunnen ons niet meer de luxe permitteren om van de ene verontwaardiging in de andere te vallen (over politici, ‘de media’, de aanpak van corona, …) en ons bezig te houden met ditjes en datjes. Want wij vertonen grote gelijkenis met een gezelschap dat al moord en brand schreeuwend het ravijn in loopt. – Zo houden wij onszelf en elkaar af van waar het nu om gaat. Dat is het in onszelf opnemen van de oergedachten van de sociale driegeleding. In de wetenschap dat wanneer wij die oergedachten innerlijk voldoende verteerd hebben, ons praktische leven ‘als vanzelf’ in het teken van de driegeleding komt te staan.
Dit is de meest vruchtbare activiteit die ons nu te doen staat.
(John Hogervorst)
*Zie: Gedachten, kansen en perspectieven in tijden van corona, John Hogervorst.
